Civata
imalatında, carbide adı verilen
sert maden kalıplar
kullanılır. Bu kalıplar çok
iyi parlatılır ve
ölçümleri çok hassas
yapılır. Elde edilen bu
kalıplar makinaya yerleştirilir.
Bu yöntemde
kullanılan makina ve
kalıplarla çok yüksek
üretim hızlarına ulaşmak
mümkündür. Ancak kalıbın ve
makinanın maliyeti çok
yüksektir. Yöntemin ekonomik olması
için çok yüksek
mktarlarda üretim yapılır.
Çeliğe sorunsuz
bir şekilde plastik
şekil vermek için
ince taneli bir
yapıya sahip olmamız
gerekir. Büyük taneli yapılarda
dövülme esnasında çatlak, sıyrık ve
yırtık ortaya çıkar.
İmalatta kullanıcağımız çelik
genellikle kütükler halinde
gelir ve bu
kütükler kangal denilen
filmaşinlere ayrılır. Sonra kangal
çapı işlenecek tel
çapına indirilir. Bunun için
iki yöntem vardır :
·
Kimyasal
temizlik
·
Mekanik
temizlik
Mekanik
temizlik zordur. Çeliğin boyutlarının
büyük olması bu
işlemi daha da
zor hale getirir
çünkü bukadar kalın
bir çeliğin merdanelerin
arasına girip kabuk
dökmesi zordur. Buyüzden kimyasal
temizleme yapılır. Çeliğin üzerindeki
kabuk temizlendikten sonra
çelik fosfat banyosuna
sokulur. Fosfatlanan çaliğin yüzeyinde
bir fosfat tabakası
meydana gelir. Bu fosfat
tabakası sürtünmeyi ve
kayganlık meydana getirerek
kalıpların aşınmasını azaltır.
Bu
aşamalardan geçen malzeme
civata makina önüne
getirilir. Buna aynı zamanda
perçin makinasıda denir. Birkaç
tipi vardır :
·
2 İstasyonlu
Mak. ; 1. istasyonda
çeliğe vurulan ilk
darbe ile baş
kısmı şekillenmeye başlar
ve armut şekli
adı verilen bir
yapı oluşur. 2. istasyonda gelen
2. darbe ile civata
başı son halini alır. Civata
başı imal edeceğimiz
6 köşe ölçülerine
göre meydana getirilir.
·
3.İstasyonlu
Mak. ; 2 istasyonlu
makinaya 6 köşe
çapaklama makinasının ilavesiyle
oluşur. Bu makina taşlama
yöntemi ile civatanın
6 köşesini oluşturur. Çapağı bir
tarafa civatayı bir
tarafa ayırır.
·
4 İstasyonlu
Mak. ; Daha çok deformasyon
isteyen, zor şekillenen parçaların
imalatında kullanılır. Bu parçalara
şekil vermek zor
olduğundan 3 vuruş
yetmez. Örneğin kademeli bir
civata...
·
5 İstasyonlu
Mak. ; Çok çarpışık
parçalar için kullanılır. Bu makina
ile bir boru
bile yapılabilir.
·
6 İstasyonlu
Mak. ; Bu makina yeni
çıkmıştır. Diğerlerine göre çok
fonksiyonel olan bu
makina ile parça
üretimi yapılır.
Yukarda anlatılan
makinalarda başı oluşturulan
civata yine aynı
makinalarda ovalama yöntemi
ile dişleri açılır.
Kullandığımız çeliğin
Cq45 olması nedeniyle
sertliği düşüktür. Buyüzden oluşan
civataya ısıl işlem
uygularız. Karbo-nirasyon
fırınında gerçekleştirilen sertleşme
için önce civatalar
kostikli, yağlı kaynar bir
kazanda yıkanır. Yıkanan civatalar
fırının ön ısıtma
bölümünde suyun ıslaklığı, nemi gidene
kadar ısıtılır. Sonra verilen
gazlar ile ( metan, propan, metanol...) istenilen
sertlik asğlanır. Bu işlem
690-710 derece arasında belirli
bir süre gerçekleştirilir. Fırının bu
ayarlarının hepsi seçilen
çeliğe ve istenen
özelliklwere göre ayarlanır.
Fırından çıkan
civatalar yağa dökülür
ve sonra temperlenir.
Bu gelinen
noktaya kadar malzememize
çeşitli kalite kontrol
işlemleri uygulanır ;
·
Gelen
malzemenin yuvarlaklığı, tel çapı
ölçülür.
·
Çeliğe
fıçı testi yapılır. Çelik ezilir
ve yan yüzlerinin
deformasyonu gözlenir. Eğer yırtık, patlak, çatlak yoksa
bu çelik plastik
şekil verme için
uygundur denilir.
·
Çelik
perçin haline geldikten
sonra (dişi açılmamış
halde) çapları ölçülür.
·
Diş
açma işleminden sonra
mastar kontrolü yapılır. Civatanın mastardan
geçip geçmediğine bakılır.
·
Isıl işleme giren çeliğe
sonra sertlik kontrolü
yapılır.
Bu
işlemlerden sonra civata
kaplanmaya girer. Korozyona karşı
istenilen kaplma kalınlığına
göre banyosu ve
süresi ayarlanır. Civata imalatında
dikkat edilemsi gereken
en önemli konu
kaplamadan sonra hidrojen
gevrekliğinin alınmasıdır. Asitli banyoda, kimyasal bir
işlem sonrası sertleşen
çelik hidrojen yayar. Bu
hidrojenin işlemden hemen
sonra (yaklaşık 2 saat içinde) alınması gerekir. Aksi
halde kırılganlık ortaya
çıkar.
Hidrojen gevrekliğinin
alınması için çelik
bir fırın içinde
190-210 derece de yaklaşık
2 saat tutulması
gerekir.
Civalata imalatı
sırasında karşımıza belli
başlı problemler, hatalar çıkar :
·
Ölçüsel
hatalar
·
Isıl işlem hataları
·
Temperleme
hataları
·
Çelik
seçiminde yapılan hatalar
Bu
hataları imalatın her
noktasında uygulanan kalite
kontrol işlemiyle enaza
indiririz.
Civalata imalatında
ovalama yöntemi dışında
alternatif olarak tornalama
yani talaşlı imalat
yöntemleri uygulanabilir.
Ancak ovalama yönteminden
elde ettiğimiz civataların
dayanımı, sertliği aha iyi, yüzey
kalitesi daha yüksektir. Ayrıca torna
işlemine göre çok
büyük bir malzeme
tasarrufu olurki bu hem çevre
açısından hem malzeme
açısından hemde maddi
açıdan büyük avantajlar
sağlar. Ayrıca ovalama yöntemi
talaşlı imalat yöntemlerine
göre daha hızlı
bir yöntem olduğundan
seri imalat için
en yugun yöntemdir.
0 yorum:
Yorum Gönder